Rozmiary świątyni odzwierciedlają wielkość planów młodego dziedzica. Trójnawowe budowle rzadko bowiem można spotkać w małych wsiach. Od razu rzuca się w oczy balkon, rzecz w architekturze kościelnej niezwykła. Według miejscowej legendy powstał on dla orkiestry, która miała umilać czas właścicielowi i jego nudzącej się w Polsce włoskiej małżonce. Z planów podniesienia wsi do godności miejskiej nic nie wyszło, Suchorzewskiego ze względu na długi w roku 1832 wygnano, a pamiątką po jego planach pozostał niewielki rynek, zwany przez starszych mieszkańców jeszcze i dziś kozim, od zwierząt, które się na nim pasły. W okresie Wiosny Ludów Bardo zasłynęło na całą Polskę podpisaniem 9 maja 1848 roku kapitulacji wojsk powstańczych. I znowu świadkiem tych wydarzeń były kościelne mury, tu bowiem mieli złożyć swoje podpisy pułkownik Augustyn Brzeżański i generał pruski von Wedell. Jeszcze w początkach ubiegłego stulecia myślano o administracyjnym awansie wsi. Planowano utworzenie wójtostwa, a jeden z do dziś stojących czworaków miał zostać zamieniony na szpital. Tych zamierzeń także nie zrealizowano, Bardo pozostało sołectwem. Jednym z najstarszych w Polsce.

Chrystus Bardzki

Ma Rio de Janeiro Chrystusa Zbawiciela, ma swojego i Bardo. Mniejszy jest niż brazylijski, ale za to na wskroś polski, ciężko przez los doświadczony, jak i lud, któremu patronuje. Przycupnął cicho na zboczu usypanego przez tatarskich jeńców kościelnego wzgórza, w niemym cierpieniu prezentując ślady po pistoletowych kulach. Niezwykłe losy tej figury zaczęły się w roku 1939, gdy Niemcy zajęli wieś, a w pałacyku ostatniego jej właściciela, Franciszka Czapskiego, urządzili sobie kwaterę.

Wówczas to posążki parkowe zwieziono do stodoły i skazano na wieczne zapomnienie. Jedna tylko figura Chrystusa uniknęła tego losu, ukryta za parawanem bluszczu. Stała tam nie niepokojona przez całą okupację i dopiero u schyłku zawieruchy ktoś urządził sobie strzelanie do posągu, pozbawiając go na zawsze głowy. Kto to był, nie wiadomo. Jedni mówią o niemieckich oficerach, inni o radzieckich żołnierzach. Lata komunizmu to czas powolnego umierania. Dopiero niedawno parafianie odnowili figurkę i postawili na nowym, eksponowanym miejscu. Jaskrawa czerwień szat mocno kontrastuje z brakiem głowy i może lepiej było zaniechać renowacji, by tym mocniej pokazać okrucieństwo czasów, w jakich przyszło żyć naszym ojcom i po części nam.

Malarze i poeci

Dzisiaj mieszkańcy powiatu kojarzą wieś przede wszystkim ze słynącą w kraju mąką. Młynarstwo bardziańskie ma wielowiekową tradycję i warto poświęcić mu osobny rozdział. Ale współczesne Bardo odgrywa także ważną rolę na kulturalnej mapie powiatu. Od 2007 r. na plenery malarskie przyjeżdżają artyści z Polski, Niemiec i Białorusi. Od 2008 odbywają się tu również jeździeckie zawody Bardo Cup. Od tego roku zawodom towarzyszą atrakcyjne pokazy kaskaderskie. Ważnym wydarzeniem są też obchody Nocy Świętojańskiej. W tym roku atrakcją wieczoru była inscenizacja przybycia św. Pawła do Barda i chrztu Słowian.

To kulturalne ożywienie zawdzięcza wieś energicznemu sołtysowi, Leszkowi Stawickiemu, a przede wszystkim proboszczowi, księdzu-poecie Stanisławowi Dubielowi, który wraz z wrzesińskim Klubem Twórczości Różnej „Cóś innego”, przy finansowym wsparciu władz powiatu i miasta Września poświęca wiele energii temu, by współczesność Barda była tak samo barwna, jak jego historia.

Piotr Michalak