Skromna architektonicznie kamienica Rynek 2 od początku swych dziejów w niewielkim stopniu zmieniła wygląd. Na poziomie parteru były zawsze dwa sklepy branży pasmanteryjnej i odzieżowej. Ciekawsza pod względem architektury kamienica Rynek 3 także nie przeszła w swej historii gwałtownych zmian. Dawne budynki – jednopiętrowy Rynek 4 i parterowy z mansardami Rynek 5 – już nie istnieją, zostały wyburzone w czasie okupacji hitlerowskiej. Przez ćwierć wieku Polski Ludowej wzdłuż chodnika w tym miejscu funkcjonowały różne punkty handlowe – jatka mięsna i podobnej konstrukcji „sklep” mleczarski, na samym rogu kiosk RUCH-u z kolekturą Poznańskiej Gry Liczbowej „Koziołki”, potem pojawiła się strzelnica LOK-u. Na tyłach tych obiektów znajdował się niestrzeżony parking rowerowy. W latach 50. i 60. wzdłuż południowej ściany rynku istniał postój taksówek. W ostatnim dniu roku 1969 oddano do użytku wybudowany w tym miejscu blok WSM, którego adres brzmi Rynek 4.

Na ścianie zachodniej najbliżej ulicy Mickiewicza znajduje się budynek Rynek 6, co oznacza, że współcześnie na rynku nie ma numeru 5. W obecnym kształcie kamienica ta wybudowana została w roku 1912, wcześniej stał w tym miejscu skromniejszy budynek jednopiętrowy. W okresie II RP i pierwszych latach Polski Ludowej mieścił się tam sklep spożywczy, a od początku lat 60. sklep rowerowy, przesunięty obecnie do kamienicy Mickiewicza 10. Jedną z najciekawszych pod względem architektury jest kamienica Rynek 7. Została zbudowana dla przedsiębiorcy i dyrektora banku Stanisława Ziołeckiego. Zaprojektował ją wrzesiński architekt Antoni Jerzykowski, który dla siebie wybudował dom przy ulicy Gnieźnieńskiej, a dla córki i zięcia, aptekarza Stanisława Koniecznego, zaprojektował kamienicę Rynek 11. W latach 30., zgodnie z życzeniem właściciela, swój zakład fryzjerski miał tu Jan Obst. Po II wojnie światowej w dawnych frontowych pomieszczeniach handlowych Ziołeckiego mieściła się kawiarnia „Sportowa”, która po wspomnianych generalnych zmianach z lat 60. stała się kultową kawiarnią „Mocca”. Aby powiększyć lokal wybito ścianę między kamienicami Rynek 7 i 8, i w ten sposób „Mocca” obejmowała także większość parteru kamienicy Rynek 8. W podobny sposób postępowano także w innych przypadkach. Od początku lat 70. pewną konkurencją dla „Mokki” była funkcjonująca w bloku Rynek 4 restauracja „Centralna”, nazywana potocznie, z powodu charakterystycznego układu stolików, „autobusem”. Dawna kamienica Rynek 8 już nie istnieje. Była jedną ze starszych i już w II RP, kiedy należała do Franciszka Tubackiego i Stanisława Karamańskiego, miała „kłopoty techniczne”. Po II wojnie mieściła się tu siedziba Spółdzielni Inwalidów „Wiosna Ludów”. Kamienica rozebrana została w latach 90., a na jej miejscu postawiono nową, architektonicznie dostosowaną do sąsiednich w odróżnieniu od psującego wygląd rynku bloku Rynek 4. Kamienica Rynek 9 przed II wojną światową należała do znanego wrzesińskiego przedsiębiorcy Edwarda Kubale, który od końca lat 20. zarządzał nią z Gdyni, dokąd przeniósł swą gospodarczą działalność. Spośród przemian z okresu Polski Ludowej chyba najbardziej pozostał w pamięci znajdujący się tu sklep „Upominki”. Bardzo ciekawą historię ma kamienica Rynek 10. Została wybudowana w końcu lat 80. XIX wieku i to w niej prawdopodobnie znajdował się duży dom towarowy żydowskiej rodziny Ehrenfriedów (Daniel Ehrenfried & Sohn), w którym sprzedawano m.in. rowery i maszyny do szycia; w każdym razie jako właściciel kamienicy występuje w tym czasie Hugo Ehrenfried. Później, krótko przed budową ratusza, budynek był dzierżawiony jako siedziba władz miasta. Potem, jeszcze w okresie zaboru i także w okresie II RP, jego właścicielem pozostawał Franciszek Kaczmarek. W końcowych latach okupacji hitlerowskiej front kamienicy został zmieniony tak dalece, że we współczesnym jego wyglądzie trudno odnaleźć pierwotną, ciekawą architekturę. W pierwszych latach Polski Ludowej znajdowała się tu m.in. siedziba biblioteki publicznej, a od lat 60. duży, dwuczęściowy sklep najpierw „Motozbytu”, a potem „Polmozbytu”, działający po obu stronach bramy wjazdowej, której nie udało się włączyć w jego powierzchnię, jak uczyniono w wielu innych wypadkach. Kamienica Rynek 11 to dawne dwie kamienice Rynek 25 i 26. W tej pierwszej na początku XX wieku mieściła się apteka Stanisława Tempskiego – „Adler Apotheke” – nad wejściem umieszczony był czarny orzeł. Obie kamienice w 1907 roku kupił przybyły do Wrześni Stanisław Konieczny. W następnych latach przebudowano je tworząc z nich w 1910 roku jedną, według nowej numeracji Rynek 11, i tu do 1939 roku Stanisław Konieczny prowadził z żoną swoją aptekę. W czasie okupacji oprócz apteki, którą odebrano polskiemu właścicielowi, znajdowała się tu siedziba Niemieckiego Frontu Pracy (DAF), a od 1942 w piwnicach spoczywał rozebrany przez hitlerowców ołtarz z wrzesińskiej fary. Po wojnie Stanisław Konieczny wrócił do swojej apteki, ale kilka lat po jego śmierci została ona w 1951 roku upaństwowiona. Do czasu „rewolucji handlowej”, kiedy w 1967 roku aptekę przeniesiono do pobliskiej kamienicy Dzieci Wrzesińskich 1, przy wejściu do niej znajdował się charakterystyczny, wielki zewnętrzny termometr. Na miejscu apteki i pozostałych pomieszczeń parteru kamienicy umieszczono księgarnię „Domu Książki” przeniesioną z położonej na przeciwległej ścianie kamienicy Rynek 22. Księgarnia, choć w latach 90. zmniejszona, znajduje się tu do dziś i jest to jeden z dwu sklepów w Rynku, który w ciągu nie tylko ostatniego 20-lecia III RP, ale przez prawie pół wieku, pozostając w tym samym miejscu, nie zmienił branży.

Marian Torzewski

Tekst został stworzony w 2011 roku i ukazał się w Przeglądzie Powiatowym nr 100.