Września i powiat w okresie Polski Ludowej | Powiat Wrzesiński

Pokaż/ukryj menu

Wyszukiwarka

Wyszukiwarka

Wyszukiwarka:

Szukaj
Ułatwienia dostępu
Wyświetl ułatwienia dostępu
Odnośniki

Pierwsze lata Polski Ludowej (1945-1950). Repatriacja i przesiedlenia we Wrześni i powiecie wrzesińskim w latach 1945-1947

Cechą charakterystyczną pierwszych miesięcy po wyzwoleniu miasta i powiatu spod okupacji hitlerowskiej były znaczące migracje ludności. Po pierwsze wracali tutaj przedwojenni mieszkańcy miasta i powiatu wysiedleni w czasie okupacji do Generalnego Gubernatorstwa. Pierwsze ich powroty nastąpiły już w końcu stycznia 1945 roku, trzeba jednak zaznaczyć, że pewna część dawnych mieszkańców nie wróciła na wrzesińską ziemię z własnego wyboru. Drugą grupą byli mężczyźni powracający z niemieckich obozów jenieckich, jednak wielu z nich wyjechało z okupowanych przez cztery mocarstwa Niemiec na Zachód, skąd niektórzy przyjechali do Polski później, a inni pozostali tam na zawsze. Po klęsce Niemiec powrócili też do Wrześni i innych miejscowości powiatu Polacy wywiezieni na roboty przymusowe.

Początki Milicji Obywatelskiej i Urzędu Bezpieczeństwa

Milicję Obywatelską powołał Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego 7 października 1944 roku. Wrzesińskie miejskie struktury milicji zaczęły organizować się już w dniu wyzwolenia miasta spod okupacji hitlerowskiej przez wojska radzieckie, to znaczy 22 stycznia 1945 roku.

Przestępczość w pierwszych miesiącach 1945 r.

Aresztowanych przez MO i UB osadzano we wrzesińskim więzieniu i areszcie milicyjnym ? w lutym 1945 roku przebywało tam łącznie 160 osób. W kolejnych miesiącach liczba ta zmalała, ale istniała duża „rotacja” więźniów. Wielu obywateli aresztowano za posługiwanie się „podejrzanymi” dokumentami, wielu za nielegalne posiadanie broni czy konfidencję na rzecz okupanta hitlerowskiego. więcej

Kulminacja przestępczości czerwonoarmistów

Opisane w poprzednim numerze wypadki, mające miejsce od lutego do połowy maja 1945 roku, powodowali żołnierze sowieccy z jednostek zaplecza, stacjonujący w różnych mniejszych grupach w majątkach i poniemieckich gospodarstwach w powiecie wrzesińskim. Były też inne historie.

Działania zbrojnego podziemia w latach 1945-1946 cz.1

Od początku lata 1945 roku prawie całą uwagę wrzesińskich organów bezpieczeństwa pochłaniały działania niepodległościowego podziemia zbrojnego. Prawdopodobnie chodziło o jedną grupę, przez wrzesińskie organa MO i UB konsekwentnie nazywaną „bandą”, używającą kryptonimu „Zielony Trójkąt”

Działania zbrojnego podziemia w latach 1945-1946 cz.2

Aresztowania z lipca 1945 roku osłabiły zapewne operujące we Wrześni i powiecie zbrojne podziemie niepodległościowe, ale nie sparaliżowały go. Miejscem kolejnej akcji organizacji „Zielony Trójkąt” stała się 5 września 1945 roku mleczarnia i poczta w Sokolnikach.

Przestępczość w latach 1945-1950

W roku 1946 liczba przestępstw o charakterze kryminalnym w powiecie utrzymywała się między 20 a 30 miesięcznie.

Początki władzy ludowej w latach 1945-1950

Na zgromadzeniu publicznym we wrzesińskim ratuszu 27 stycznia 1945 roku ukształtowały się władze miejskie i powiatowe. Powstała wówczas 13-osobowa Powiatowa Rada Narodowa. Ponieważ nie pochodziła z wyborów powszechnych, jej stan liczebny do 1950 roku był zmienny i czasami sięgał prawie 60 osób.

Walka polityczna w latach 1945-1946

Do pierwszej próby sił między PPR, PPS, SL i SD, które utworzyły tzw. Blok Demokratyczny, a opozycyjnym PSL doszło podczas referendum w czerwcu 1946 roku. „Troska” władzy o pożądany dla niej wynik referendum widoczna jest w raportach szefa wrzesińskiego PUBP wysyłanych do WUBP w Poznaniu.

Referendum ludowe w 1946 roku

Jedyną realną siłą polityczną mogącą przeciwstawić się blokowi partii prorządowych, które wzywały do głosowania „tak” na wszystkie trzy pytania referendalne, było PSL. Dlatego władze do ostatnich dni przed referendum robiły wszystko, by zminimalizować wpływy tej partii w społeczeństwie.

Wybory do sejmu w 1947 roku

Latem 1946 roku nastroje społeczeństwa uległy pewnej poprawie, a władza rozpoczęła przygotowania do kolejnego starcia z opozycją przed wyborami do Sejmu, które były zapowiedziane na styczeń 1947 roku. W lokalnych władzach PPR dokonała się zmiana personalna ? dotychczasowego sekretarza Komitetu Powiatowego Piotra Palczaka zastąpił Adam Nowakowski. Organy bezpieczeństwa otrzymały zadanie rozbicia PSL. Rozpoczęło się poszukiwanie nowych informatorów w szeregach nie tylko PSL, ale też wśród członków PPR i jej „bratniej” partii PPS, natomiast „po linii” MO donosił informator „Lech”. UB szukał też „materiałów kompromitujących” poszczególne osoby. Za takie uważano sprawy natury obyczajowej, drobne wykroczenia kryminalne, nielegalne posiadanie broni, przynależność do różnych organizacji przed wojną, w szczególności do Stronnictwa Narodowego czy Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem, czy mogące budzić podejrzenia zachowania w czasie okupacji hitlerowskiej.

Działalność partii politycznych w latach 1947-1948

Wiosną 1947 roku nastąpiło pewne uspokojenie w zewnętrznej działalności partii politycznych, które skupiły się teraz na wyborze nowych władz partyjnych i naborze nowych członków. PSL, nadal pod kierownictwem Kazimierza Lieske z Przyborek (Chociczki), zorganizowało 31 marca zebranie przewodniczących kół terenowych, które prowadził poseł na Sejm Stanisław Bańczyk, przybyły do Wrześni bez powiadomienia władz lokalnych. Po tym zebraniu partia, przeprowadzając „reorganizację szeregów”, rozpoczęła wydawanie nowych legitymacji partyjnych. Wielu dawnych członków PSL zmuszonych szantażem do opuszczenia szeregów partii w okresie przedwyborczym składało teraz „bezimienne” składki i dary na fundusz partii. Ponieważ PSL opuściło wielu starszych działaczy, „fanatycy peeselowscy” (tak władza ludowa określała np. Jana Tabakę z Psar Polskich czy Kazimierza Mitkowskiego z Sędziwojewa) postanowili przyjąć nową strategię odbudowy PSL, stawiając na młodych ludzi skupionych w Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”.

Organizacje młodzieżowe i nie tylko w latach 1947-1949

Między 1947 a 1949 rokiem dużą aktywnością wykazywały się Katolickie Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej i Żeńskiej. W końcu 1947 roku zrzeszały 661 członków w 13 kołach męskich i 12 żeńskich. Aktywność i liczebność KSMMiŻ były solą w oku władzy ludowej. Utrudniano ich działalność na wiele sposobów: nękano członków przesłuchaniami pod byle pretekstem, odmawiano zgody na przeprowadzenie różnego rodzaju imprez i ? co się sprawdziło już w przypadku PSL ? nasyłano kontrole sanitarne do gospodarstw rodziców młodych członków. Mimo to KSMMiŻ przeprowadziło zbiórkę na odbudowę ołtarza głównego we wrzesińskiej farze, zorganizowało również w lokalu Teofila Świderskiego dwa dancingi, z których dochód przeznaczono na ten sam cel.

Trzy nowe partie (1948-1950)

W grudniu 1948 roku z połączenia PPR i PPS powstała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR). Już jesienią tego roku organy bezpieczeństwa wzmogły czujność. UB był bardzo zaniepokojony pojawieniem się w Strzałkowie 27 października czterech ulotek antyrządowych „natychmiast zdjętych przez MO i agenturę”. Władza uważała rejon Strzałkowa, nie bez racji, za teren „wybitnie endecki” i niebezpieczny, jako że istniała tam „w czasie okupacji organizacja AK, która walczyła z Niemcami, a obecnie walczy z ustrojem demokratycznym”. Większych akcji antyrządowych we Wrześni i powiecie jednak nie odnotowano.

Życie religijne i polityka władz wobec Kościoła

Na początku lata 1945 roku burmistrz Wrześni pisał w oficjalnym piśmie do wrzesińskiego starosty: „Poza organizacją Kościoła rzymsko-katolickiego innych organizacji kościelnych w powiecie nie ma. Ludność nastawiona na ogół religijnie. W dniu Bożego Ciała procesja we Wrześni zgromadziła kilka tysięcy ludzi i odbyła się w nastroju bardzo podniosłym i poważnym, co nawet robiło wrażenie na wojsku sowieckim. W procesji brały udział wszystkie organizacje, również partie polityczne z wyjątkiem PPR [Polska Partia Robotnicza], która uroczystość wyraźnie zbojkotowała. W jednym wypadku stwierdzono nawet, że dom zajęty w całości przez wojsko Armii Czerwonej został udekorowany obrazami Matki Boskiej przez żołnierzy sowieckich, co zrobiło bardzo dodatnie wrażenie na ludności.”

Kościół wrzesiński w pierwszym okresie konfrontacyjnej polityki władz

W styczniu 1947 roku, jak co roku w tym okresie, księża chodzili po kolędzie. Był to wówczas okres przedwyborczy, tuż przed wyborami do Sejmu. Z tego względu kolęda szczególnie interesowała rządzących. Wrzesińskie władze lokalne meldowały w województwie, że „kolędujący duchowni nie wykorzystują tej okazji do innych celów, jak utwierdzanie wiernych w dogmatach katolickich.” W trakcie samych wyborów duchowni byli pilnie obserwowani. Niektórzy księża oddawali głos jawnie na listę nr 3 (tzw. Blok Demokratyczny z PPR na czele), większość głosowała tajnie.

Sprawa Caritasu i apel sztokholmski

Władza ludowa zajęła się także Caritasem. To związane z kościołem charytatywne stowarzyszenie zostało przez władze oskarżone o nadużycia i w styczniu 1950 roku „rząd podjął kroki zmierzające do uzdrowienia panujących tam stosunków”.

Partie polityczne i organizacje społeczne od końca lat 40. do końca lat 80.

Zmiany administracyjne we Wrześni i powiecie (powiat wrzesiński)

Zmiany administracyjne we Wrześni i powiecie

Rozwój przestrzenny Wrześni cz.1

W 1945 roku przystąpiono do zmian nazw ulic miasta ustanowionych w czasie okupacji przez Niemców. Przyjęto ogólną zasadę, że obowiązują nazwy z okresu II Rzeczypospolitej, ale nowa rzeczywistość polityczna spowodowała, że w wielu wypadkach nadano ulicom inne nazwy. W 1951 roku miasto zajmowało obszar 804,77 ha. We Wrześni 1 marca 1948 roku mieszkało 10 022 mieszkańców, cztery lata później 11 001 mieszkańców, ale nawet wówczas ich liczba nie osiągnęła jeszcze stanu z 1 września 1939 roku, kiedy wynosiła 11 542 mieszkańców.

Rozwój przestrzenny Wrześni cz.2

Uroczystości polityczne i państwowe cz.1

Uroczystości polityczne i państwowe cz.2

Życie kulturalne i rozrywki cz.1

Życie kulturalne i rozrywki cz.2

Szkoły podstawowe i przedszkola

Szkoły zawodowe i średnie

Powrót do góry