Bolesław Bierut uczestniczy we mszy na miłosławskim rynku - Placu Wiosny Ludów (w tle ściana wschodnia rynku)...

UB miał swoich informatorów także w KSMMiŻ. Przez ich działania czasem skutecznie rozbijał koła tej organizacji. Prześladowany był główny animator tej organizacji we Wrześni i powiecie, właściciel Fabryki Mydła, Leonard Witkowski. Represją wobec niego stosowaną były kontrole skarbowe zakończone olbrzymim „domiarem” (dodatkowym podatkiem). UB z radością stwierdzał, że to „go chwilowo uspokoiło w aktywnej działalności w KSMM”. Rzeczywiście chwilowo, bo według informatora UB Witkowski „mówił, że mimo iż fabrykę będzie musiał zamknąć, pracy swej nie zaprzestanie”. Mimo represji KSMMiŻ jesienią 1948 roku miało 700 członków. Wtedy nie mogło już równać się liczebnie z powstałym ze zjednoczenia politycznych organizacji prorządowych (ZWM + ZMW Wici + ZMD + OM TUR) Związkiem Młodzieży Polskiej – ZMP, pod przewodnictwem Bolesława Jachimczyka. Jesienią 1948 roku ZMP miał w powiecie około 1 200 członków. Poza strukturami ZMP pozostał wówczas praktycznie już zniszczony ZHP. Wiele drużyn zostało rozwiązanych, w 1948 roku działało ich w powiecie tylko kilka. Później (do 1956 roku) harcerstwo mogło działać we włączonej w struktury ZMP Organizacji Harcerskiej Polski Ludowej (OHPL). W styczniu 1948 roku powstała za to we Wrześni komórka organizacji Służba Polsce (SP), jej przewodniczącym był Antoni Ciszak. W sierpniu 1948 roku SP według „danych własnych” liczyła 1 992 junaków i 1 780 junaczek.

...przechodzi do trybuny honorowej...

W 1947 roku powstały we Wrześni nowe organizacje – Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej z prezesem, starostą powiatowym Władysławem Kołodziejczykiem, i Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Czechosłowackiej z prezesem, aptekarzem i wiceburmistrzem Ludwikiem Patykiem na czele. Odtąd TPPR był głównym organizatorem odbywającego się corocznie w październiku „Miesiąca Przyjaźni Polsko-Radzieckiej”. Władza ze względów propagandowych chciała, by TPPR stało się organizacją masową. Apelowano więc o wstępowanie do jego szeregów także w środowisku wiejskim. Na jednym z takich zebrań w Marzeninie agitatorzy usłyszeli, że chłopi wstąpią do TPPR, „gdy sowieci oddadzą im skradzione bydło i konie”.

Poza wymienionymi organizacjami działały w mieście Polski Czerwony Krzyż, Związek Powstańców Wielkopolskich (poświęcił sztandar 6 czerwca 1948 roku), Liga Morska, Liga Lotnicza, Towarzystwo Przyjaciół Żołnierza, Związek Uczestników Walki Zbrojnej o Niepodległość i Demokrację, Polski Związek Zachodni, Związek Inwalidów Wojennych. Polski Związek b. Więźniów Politycznych, Obywatelska Liga Kobiet, Towarzystwo Ogródków Działkowych (20 czerwca 1948 roku obchodziło 20-lecie istnienia) i tak „ciekawa” organizacja, jak Towarzystwo Przyjaciół ORMO. W 1948 roku prezesem ZUWZoNiD (poprzednika ZBOWiD-u) był powiatowy komendant MO Jan Sośnicki. Organizacja liczyła wtedy około stu członków i 25 stycznia poświęciła swój sztandar. Wśród innych organizacji odnotować należy także związki zawodowe. Zrzeszone w Powiatowej Radzie Związków Zawodowych pod przewodnictwem Ludwika Woźniaka skupiały latem 1947 roku 3 477 członków w 18 oddziałach.

...odbiera defiladę na trybunie (ulica Zamkowa, naprzeciwko kościoła)

W całym 1947 roku władza wykorzystywała propagandowo pobyt (od 1946 roku) we wrzesińskich koszarach 2. Sudeckiego Pułku Czołgów (nazywanego też II Pułkiem Pancernym). 23 lutego z udziałem kompanii honorowej pułku oraz członków PPR i PPS zorganizowano pochód z okazji 2. rocznicy wyzwolenia Poznania i święta Armii Czerwonej. Zainteresowanie społeczne było nikłe. 2 i 3 sierpnia obchodzono uroczyście święto pułkowe. W drugim dniu na dziedzińcu koszar celebrowano uroczystą mszę świętą, po której odbyła się defilada. Poza tym uroczystości odbywały się z okazji zaprzysiężenia rekruta, zwolnienia do cywila czy powrotu pułku z manewrów. Wszystko to wyraźnie nawiązywało do tradycji przedwojennych, związanych z 68. Pułkiem Piechoty. II Sudecki Pułk Czołgów opuścił wrzesińskie koszary w końcu maja 1949 roku. Zastąpiła go Jednostka Wojskowa 2327.

Obfity w wydarzenia był czerwiec 1947 roku. W dniach 20-22 czerwca obchodzono we Wrześni 30-lecie miejscowego harcerstwa. Wówczas ZHP był jeszcze silny, jego niszczenie rozpoczęło się w następnym roku. Na trzydniową uroczystość złożyły się capstrzyk i defilada, apel poległych harcerzy, złożenie wieńców na cmentarzu, dwie msze, rozbicie obozu harcerskiego, rozgrywki sportowe i zorganizowane trzykrotnie ognisko. ZHP w tym czasie wykazywał się typowo harcerską działalnością, ale władze obawiały się nawet tej aktywności i wyrażały radość z ograniczenia wieku przynależności do ZHP do lat 16. To był początek niszczenia ZHP.

Ważnym wydarzeniem dla społeczności wrzesińskiej był przyjazd (8 czerwca) na poświęcenie sztandaru  KSMMiŻ biskupa Lucjana Bernackiego. Pod koniec miesiąca (29 czerwca) władze zorganizowały, cieszące się jednak słabą frekwencją, choć nawiązujące do tradycji przedwojennej, Święto Morza z puszczaniem wianków na glinkach. W tymże 1947 roku obchodzono w mieście, chyba po raz pierwszy, 30. rocznicę rewolucji październikowej. Na obchody złożyły się referat okolicznościowy i projekcja filmu Ostatnia noc, obrazującego przebieg tejże rewolucji. PPR nie ukrywała też satysfakcji po ucieczce na Zachód byłego premiera i przywódcy PSL Stanisława Mikołajczyka, „organizując na terenie całego powiatu referaty obrazujące szkodliwą działalność tegoż.”

Największą uroczystością 1948 roku w powiecie były niewątpliwie obchody 100-lecia Wiosny Ludów w Miłosławiu z udziałem Bolesława Bieruta. Władza nie zapomniała o zorganizowaniu obchodów 2. rocznicy powstania ORMO i 30. rocznicy powstania Armii Czerwonej czy o uczczeniu pamięci gen. Karola Świerczewskiego. Latem znów obchodzono rocznicę Manifestu PKWN, tym razem wyświetlano film Lenin w 1918 roku. Jesienią obchodzono 4. rocznicę powstania MO, składając przy tej okazji wieńce i kwiaty przed pomnikiem Armii Czerwonej(!).

Marian Torzewski

Tekst został stworzony w 2010 roku i ukazał się w Przeglądzie Powiatowym nr 79.