Fasada kamienicy Jana Pawła II 26

Zachodnią ścianę ulicy Jana Pawła II przy Placu św. Stanisława rozpoczyna narożnikowa posesja z numerem 22. Składa się właściwie z dwu kamienic. Jej pierwszym właścicielem był w końcu XIX wieku Adalbert Wadzyński i mieściła się tutaj piekarnia. Na początku okresu II RP swą siedzibę miała tu Powiatowa Kasa Chorych. Jeszcze w latach 20. XX w. kamienicę kupił Karol Jankowski, mistrz tapicersko-dekoracyjny, i urządził w niej sklep i warsztat. Zakład funkcjonował jeszcze przez wiele lat w Polsce Ludowej i z całą pewnością pamięta go wielu współczesnych wrześnian. Złączoną z nią kamienicę dziś też noszącą nr 22 wybudował około 1906 roku Jan Wroniewicz. Parterowy dom Jana Pawła II 23, najstarszy na tej ścianie ulicy, nie przechodził w swym wyglądzie wielkich zmian, podobnie jak kamienica Jana Pawła II 24, którą współcześni wrześnianie kojarzą przede wszystkim z lokalem „Bulvar24”. Dwupiętrową kamienicę Jana Pawła 25 wybudował w roku 1909 Józef Kilkowski. Właścicielem posesji Poznańska 26 na początku XX wieku był Stanisław Wojciechowski. W okresie II RP jej właściciele się zmieniali – w pierwszych latach był to Szymon Olbrych, od końca lat 20. Franciszek Wójt, a od połowy lat 30. mistrz rzeźnicki Antoni Andrzejczak. Od tamtego czasu i przez całe lata Polski Ludowej w tej dwupiętrowej kamienicy znajdował się sklep mięsno-wędliniarski oraz zakład tapicerski Czesława Dzieciuchowicza. Kamienicę Jana Pawła II 27 wybudował w 1904 roku Adalbert Przybyła. W okresie II RP jej właścicielem był mistrz rzeźnicki Jakub (według dawnej pisowni Jakób) Grocholewski, który miał tutaj swój sklep. W okresie Polski Ludowej i później sklepy w poziomie parteru zmieniały się często (był tu np. sklep mleczarski „Węgierka”), ale wielkich zmian architektonicznych w tej kamienicy nie przeprowadzono i obecnie jej elewacja bardzo przypomina pierwotną.

Fasada kamienicy Jana Pawła II 27

Kamienicę Jana Pawła II 28 od numeru 27 oddziela teren należący od wieków do kościoła farnego. Jeszcze 200 lat temu funkcjonował tu cmentarz, który od końca XIX wieku oddzielał od ulicy okazały, ale stopniowo „topniejący” parkan. Dziś jest on w stanie szczątkowym, bo i cmentarza już tu nie ma, a na części jego terenu od 2009 roku stoi pomnik Jana Pawła II.

Kamienica u zbiegu ulic Rzecznej i Jana Pawła II należy do tej ostatniej ulicy i nosi numer 28, choć jej dłuższe „ramię” z bramą wjazdową znajduje się wzdłuż tej pierwszej ulicy.  Została zbudowana w końcu XIX wieku, a jej pierwszy właściciel pomieścił tu firmę „Robert Sieburth Söhne. Schuhfabrik” produkującą obuwie. Około 1910 roku kamienicę kupił przedsiębiorca budowlany Bolesław Samolewski. W Polsce Ludowej parter budynku uległ znacznej zmianie. W okresie „rewolucji handlowej” Józefa Cichowlasa najpierw umieszczono tam duży spółdzielczy zakład krawiecki pod nazwą „Dom mody”, a następnie znany w całej Polsce i tłumnie nawiedzany sklep fabryczny „Tonsilu”. Sąsiednia kamienica, Jana Pawła II 29, wybudowana w 1908 roku (wcześniej stał tu stary skromny budynek jednopiętrowy) należała do rodziny Lange. Jana Pawła II 30 to znany w dawnych czasach, częściowo dwupiętrowy, należący jeszcze za II RP do Niemki Emmy Haenisch hotel. Nigdy, a w szczególności dziś, nie grzeszył specjalną urodą, ale z całą pewnością bardzo ciekawej lektury dostarczyłaby księga hotelowych gości (choć ponoć nie wszystkich tam wpisywano). W latach 70. XX w. parter budynku został całkowicie zmieniony dla potrzeb działającego tu sklepu „Pewex” i w takim kształcie pozostaje do dziś, choć branża sklepu jest inna. Posesję Jana Pawła II 31 zajmuje teraz Bronisława Śmidowiczówna (a ściślej jej pomnik) a okresowo także szopka noworoczna. Dawniej stał tu parterowy budynek ze sklepem i pracownią kapeluszniczą, a obok znajdowało się przejście na ulicę Dzieci Wrzesińskich, które współcześnie otrzymało nazwę ulicy ks. Jana Laskowskiego.

Fasada kamienicy Jana Pawła II 33

Dwa ostatnie budynki przy ulicy Jana Pawła II dopełniają obrazu swego rodzaju dzielnicy żydowskiej, o której wspomniano przy opisie wrzesińskiego rynku, bowiem należały do Żydów. Posesja Jana Pawła II 32 od końca XIX wieku była własnością Fanny Bluhm. Potem przeszła w ręce polskie i w  okresie II RP swój sklep założyła tam uczestniczka strajku dzieci wrzesińskich Stefania Chełmikowska (przeniesiony z ulicy Sienkiewicza 21), w końcu sklep urządził tu Józef Januszewski. W Polsce Ludowej w kamienicy tej przez wiele lat funkcjonował sklep odzieżowy. Kamienica Jana Pawła II 33, przylegająca do domu Rynek 18, należała od początku do Jakoba Riesa, w latach 30. XX w. członka zarządu gminy żydowskiej. Ries wydzierżawił parter swojej kamienicy innemu Żydowi, Walterowi Brückmannowi, synowi Emila i bratu Zygfryda (z Rynku 22) z przeznaczeniem na sklep bławatny, nazywany wtedy przez wrześnian „dużym Brückmannem”, w odróżnieniu od „małego Brückamnna” w rynku.

Na koniec warto dodać, że w latach 1928-1929 władze miasta z własnych środków, organizując coś w rodzaju przetargu wśród wykonawców (nie tylko miejscowych), dokonały przebrukowania chodników i jezdni ulicy Jana Pawła II (i Sienkiewicza), co znacznie przyczyniło się do poprawy komfortu poruszania się mieszkańców, a także estetycznego wyglądu ulicy. Przy tej okazji właściciele kamienic zostali zobowiązani do usunięcia utrudniających poruszanie się pieszych zewnętrznych schodów prowadzących z ulicy do sklepów czy mieszkań.
 

Zdjęcia pochodzą ze zbiorów archiwalnych Muzeum Regionalnego we Wrześni

Marian Torzewski

Tekst został stworzony w 2011 roku i ukazał się w Przeglądzie Powiatowym nr 103.