Święto Konstytucji 3 Maja
Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791 roku zostało uznane za święto już kilka dni po tym podniosłym wydarzeniu.
W okresie zaborów świętowanie było zakazane przez wszystkich zaborców. Za złamanie ograniczenia groziły surowe kary. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości rocznica uchwalenia konstytucji została uznana za święto narodowe uchwałą Sejmu Ustawodawczego z 1919 roku. Po zakończeniu II wojny światowej dzień ten był obchodzony tylko raz, w 1946 roku. W wielu miastach odbyły się demonstracje studenckie, co zmusiło komunistyczne władze do całkowitego zakazania publicznej celebracji. Święto zostało oficjalnie zniesione w 1951 roku. Przywrócono je dopiero ustawą z 6 kwietnia 1990 roku. Niecały miesiąc później w Warszawie odbyły się pierwsze uroczyste obchody, w których udział wziął prezydent Wojciech Jaruzelski. Konstytucja 3 maja to drugi na świecie, a zarazem pierwszy w Europie tego typu akt prawny. Została przygotowana przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i grupę jego współpracowników określaną mianem stronnictwa patriotycznego. Należeli do niej m.in. Ignacy Potocki, Stanisław Małachowski oraz Hugo Kołłątaj. Główna zasadą, którą kierowali się ustawodawcy, był monteskiuszowski trójpodział władzy. Konstytucja nadawała państwu polskiemu charakter dziedzicznej monarchii konstytucyjnej (znosiła wolną elekcję). Organem władzy wykonawczej była Straż Praw (rząd), na czele której stał król. Podlegały jej Komisje Wielkie (Policji, Wojska, Skarbu, Edukacji Narodowej) wraz ze stojącymi na ich czele ministrami. Władzę ustawodawczą sprawował dwuizbowy parlament składający się z izby poselskiej i senatu. Jego kadencja trwała dwa lata, a ustawy przyjmowano większością głosów (zniesiono liberum veto). Wprowadzone zostało także niezawisłe sądownictwo. Chociaż Kościół katolicki nadal cieszył się uprzywilejowaną pozycją, to inne wyznania zyskały równouprawnienie. W skład konstytucji weszła również ustawa o miastach królewskich z kwietnia 1791 roku. Zapewniała ona mieszczaństwu nietykalność osobistą, swobodny zakup dóbr ziemskich, dostęp do urzędów i godności, jak również udział w sejmie. W konstytucji zapowiedziano wzięcie chłopów pod opiekę państwa i rządu krajowego. W sali obrad licznie zgromadziła się publiczność, na ulicach Warszawy demonstrowały tłumy, a wojsko pod dowództwem oficerów strzegło Zamku Królewskiego. Takie okoliczności sprawiły, że uchwalenie nowej ustawy zasadniczej nabrało charakteru zamachu stanu dokonanego na forum sejmu.
Monika Tomczak